Направления и школы
Институт экономики НАН Беларуси
Академическое научное учреждение, создан в 1931 г. на базе кафедр кооперации, коллективизации и экономической географии БАН, а также Экономического института Госплана БССР и экономического отдела Института промышленности. Целью создания академического экономического института являлась концентрация научных исследований для развития фундаментальной экономической науки в республике.
В 30-е годы основное внимание уделялось разработке годовых и 2-го пятилетнего плана развития народного хозяйства БССР, особенно по определению темпов экономического развития, размещению производительных сил, структуры производства в республике. Важное значение придавалось изучению проблем "Большого Днепра", проведению геологических работ, составлению Атласа БССР, экономическому описанию районов, колхозному строительству и торговле. Результаты исследований нашли отражение во 2-ом пятилетнем плане, Атласе БССР, коллективных трудах "Все районы БССР" и "Экономическая география БССР". В тот период научными исследованиями занимались в Институте И.Петрович, Т.Домбаль, С.Маргелов, И.Равун, В.Сыцько, С.Малинин, Я.Раков, Г.Поречин. В 1937 г. был закрыт как вредительское научное учреждение.
Возобновились экономические исследования после Великой Отечественной войны, где на первом этапе основное внимание уделялось проблемам восстановления послевоенного народного хозяйства, экономической географии и размещению производительных сил в республике, что нашло отражение в коллективной монографии, изданной в 1953 г. под редакцией Г.Ковалевского и Я.Ракова "Белорусская ССР. Очерки экономической географии".
В 50-х - начале 60-х годов тематика научных исследований значительно расширилась. Наряду с разработками в области сельского хозяйства, где выделяются труды Ф.Мартинкевича, И.М.Качуро, В.Ф.Медведева, Л.П.Черныша, В.П.Большаковой, в Институте активно стали заниматься изучением экономических проблем других отраслей: (Я.Гольбин, Б.Пашкевич, В.Мухина), а также эффективностью капитальных вложений и новой техники (Н.Ведута). Многие из рекомендаций этих ученых были одобрены директивными органами республики.
Существенный вклад Институт внес в разработку методических рекомендаций в ходе хозяйственной реформы 1965 г. по переводу предприятий на новую систему планирования и экономического стимулирования (В.И.Клецкий, О.Н.Пашкевич, В.Я.Хрипач). Межведомственная комиссия Госплана БССР рекомендовала их использовать в народном хозяйстве всей страны.
С 70-х годов Институт приступил к выполнению ряда крупных научных тем по использованию природных ресурсов Белорусского Полесья, а также по размещению производительных сил, территориальной концентрации промышленных производств, внутрирайонному размещению промышленности (В.Ф.Медведев, А.Д.Павлова, Л.В.Козловская, Я.М.Александрович). С конца 70-х годов Институт сконцентрировал усилия на решении комплексных проблем, в т.ч. "Повышение эффективности общественного производства Белоруссии на основе интенсификации" (научный руководитель Ф.С.Мартинкевич), а также было положено начало исследований по целевым программам. В этот период уделялось внимание проблемам НТП (Ф.А.Дронов) и ценообразования (А.Н.Шклярик, Р.П.Валевич, А.А.Плащинский), активнее стали изучаться проблемы экономики науки (И.И.Сержинский).
В 80-е (до 1991 г.) научные силы Института работали в основном в двух направлениях - совершенствовании хозяйственного механизма на региональном уровне и разработке Комплексной программы НТП БССР на 20 лет (научный руководитель С.Г.Галуза). В рамках этих направлений исследовались проблемы капитальных вложений, экономики научных исследований и науковедении, развития социальной структуры, материалоемкости, территориальные аспекты организации производства и региональные вопросы воспроизводства, ценообразования (В.И.Клецкий, А.Д.Павлова, Л.В.Козловская, П.А.Капитула, И.А.Михайлова-Станюта, В.С.Фатеев, М.В.Никитенко, В.И.Тарасов).
На протяжении советской истории института его научные сотрудники играли важную роль в разработке теоретических проблем политэкономии социализма, изучении мировой экономики и истории развития народного хозяйства республики. Еще в 30-е годы В.Аксельрод, В.Сыцько, И.Равун занимались проблемами критики западных экономистов по империализму и разработкой политэкономии капитализма и социализма. В 50-70-е годы были исследованы категории и законы распределительных отношений при социализме, особенности действия закона стоимости, критерии определения себестоимости, форм чистого дохода и необходимого продукта (Г.Т.Ковалевский, Э.А.Лутохина, Н.В.Герасимов, В.И.Дриц, М.С.Кунявский). Особое место в исследованиях по мировой экономике заняли работы В.В.Гаврилюка по инвестиционной политике развитых стран в развивающийся мир. Крупные исследования были проведены по изучению экономической истории Беларуси, которые охватили практически 100-летний ее период (В.И.Дриц, З.И.Гиоргидзе, В.В.Болбас).
С 1991 г. перед институтом встали новые задачи, связанные как с приобретением республикой независимости, так и переходом экономики на рыночные отношения. Уже тогда исследовались проблемы выработки государственной модели экономического развития РБ, реформирования собственности, формирования рынков труда и финансов, подготовке национальных отчетов о человеческом развитии: "Беларусь - лицом к человеку" и "Беларусь - среда для человека". Эти работы были выполнены при поддержке Представительства ООН/ПРООН в РБ и получили высокую оценку в стране и за рубежом (Г.М.Лыч, И.М.Абрамов, А.П.Морова, В.В.Гаврилюк, И.А.Михайлова-Станюта, А.И.Лученок, В.С. Фатеев, и др.). Во 2-ой половине 90-х годов институт выполнял функции координатора и основного исполнителя по государственной программе фундаментальных исследований "Теоретические основы национальной модели экономики Республики Беларусь и механизм ее регулирования". К результатам можно отнести концепцию по привлечению иностранных инвестиций в реальный сектор экономики, механизм предпринимательской деятельности, совершенствование региональной и финансово-кредитной политики. К достижениям академической экономической науки того периода можно также отнести разработки "Национальной программы развития экспорта на 2000-2005 гг." и "Национальной программы развития туризма Республики Беларусь на 2001-2005 гг." (под руководством П.Г.Никитенко и В.Ф.Медведева).
Вновь возобновились исследовательские работы в таком направлении, как прогнозирование, где особое внимание стало уделяться разработкам Комплексного прогноза и научно-технического прогресса (П.Г.Никитенко, А.В.Марков). Появились и новые направления, связанные с потребностью РБ: проблемы национальной безопасности (В.Н.Ермашкевич), экономико-математическое моделирование и прогнозирование (В.Н.Комков), мировое хозяйство и международные экономические отношения (В.Ф.Медведев), история экономических учений (В.Н.Бусько); экономические основы ликвидации последствий Чернобыльской катастрофы (Г.М.Лыч, З.Г.Патеева). В настоящее время институт занимается вопросами устойчивого социально-экономического развития.
Директора Института экономики: И.А.Петрович (1931-1932 гг.); Т.Ф.Домбаль (1932-1935 гг.); Я.Г.Раков (1935-1937 гг.); В.Н.Лубяко (1940-1046 гг.); С.Н.Малинин (1946-1947 гг.); И.М.Качуро (1947-1951 гг.); Г.Т.Ковалевский (1952-1964 гг.); Ф.С.Мартинкевич (1964-1980 гг.); и.о.директора В.И.Дриц (1980-1981 гг.); С.Г.Галуза (1981-1988 гг.); Г.М.Лыч (1988-1997 гг.); П.Г.Никитенко (1998-2010); и.о. директора А.В. Марков (2010-2011); А.Е. Дайнеко (2011- н.вр.)
Литература: Институт экономики Национальной академии наук Беларуси (к 70-летию создания). 1931-2001. Под ред. П.Г.Никитенко и В.Ф.Фатеева. Мн., Право и экономика, 2001; Никитенко П.Г., Бусько В.Н. Академическая экономическая наука Беларуси: история и современность//Белорусский экономический журнал. 2001, № 1. - С.130-138.
Автор: В.Н. Бусько
Источник: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Горы-Горецкий земледельческий институт (1836-1864)
Земледельческий институт. Рисунок Наполеона Орды. Вторая половина 19 века. Горки, Беларусь
Краткая история
В 1836 году правительство Российской империи приняло решение основать в местечке Горки (известном также как Горы-Горки) Могилёвской губернии земледельческую школу.
Горы-Горецкая земледельческая школа была открыта 15 (27) августа 1840 года. При открытии имела курсы обучения двух разрядов: высший и низший. Срок обучения по высшему разряду был 3 года. Учащиеся получали высшее агрономическое образование. Здесь готовили агрономов и управителей для казенных и частных имений. Земледельческая школа в Горках быстро завоевывала популярность в Российской империи.
Позже школа была преобразована в Горы-Горецкий земледельческий институт - первое в России высшее сельскохозяйственное учебное заведение.
После восстания 1863 года, в котором приняли участие многие студенты, институт был переведен в Петербург. В Горках остались только низшие классы училища.
В 1919 году институт был восстановлен, в 1925 году преобразован в Белорусскую сельскохозяйственную академию.
Горыгорацкая земляробчая школа
Выкладчыкі.
У кастрычнiку 1844 года дырэктарам земляробчай школы быў прызначаны М.І.Пейкер (1809–1894), якi пачаў ваенную кар’еру i служыў у лейб-гвардыi Сямёнаўскага палка да 1844 года. Яшчэ ў час ваеннай службы пачаў цiкавiцца сельскай гаспадаркай i надрукаваў кнiгу “Карманная книжка для сельских хозяев, содержащая в себе полное собрание главнейших правил сельского хозяйства и разных систем разделения полей, со всеми исчислениями, относящимися до полевых работ... переделанной из агрономического сочинения г. Шнэ и примененной к российскому полеводству” (1835), а таксама пераклаў з нямецкай мовы кнiгу В.А.Крэйсiха “Советы о средствах против убытков в сельском хозяйстве, причиняемых влиянием неблагоприятной погодой” (1840).
Ён быў дырэктарам да 1849 года, а потым цэнзарам Пецярбургскага цэнзурного камiтэта i членам Савета дзяржаўных крэдытных устанаў (1857–1865 гг.). Вядома, што ён рэцэнзаваў “Записки Горыгорецкого земледельческого иститута”.
З 1866 года ўваходзіў у склад заснавальнiкаў рускага сельскагаспадарчага таварыства “Работник”.
Сярод выкладчыкаў трэба адзначыць С.Ф.Фёдарава, які быў выхаванцам Маскоўскай земляробчай школы, адной з першых сельскаспадарчых навучальных устаноў Расіі. Ён быў вучнем вядомага ў галіне сельскай гаспадаркі прафесара Маскоўскага універсітэта, а потым дырэктара Маскоўскай земляробчай школы М.Г.Паўлава, аўтара першай капітальнай працы па аграноміі на русскай мове “Курс сельского хозяйства” (Т.1-2.1837). Пасля заканчэння Маскоўскай земляробчай школы С.Ф.Фёдараў выкладаў у ёй бухгалтэрыю і лясную гаспадарку, а потым працаваў у Міністэрстве дзяржаўных маёмасцяў.
У 1840 годзе ён быў прызначаны выкладчыкам у Горкі. І вядома, што ў жніўні 1840 года пры адкрыцці школы выступіў з прамовай “О цели, высочайше назначенной для Горыгорецкой земледельческой школы”, у якой паказаў значэнне школы для падрыхтоўкі спецыялістаў сельскай гаспадаркі Расіі, а таксама растлумачыў прысутным некаторыя пункты “Положения…” Горыгорацкай земляробчай школы.
Звяртае на сябе ўвагу думка С.Ф.Федарава, якую ён выказаў у пра-мове аб тым, што “…желать постепенного возрастающего увеличения народного и государственного богатства, а вместе с тем постоянного и прочного благоденствия, нужно, прежде всего, пожелать быстрого распространения благотворного света науки сельского хозяйства во все многообразные его отрасли…”
У земляробчай школе С.Ф.Федараў выкладаў энцыклапедыю сельскай гаспадаркі. Прытрымліваючыся традыцый Маскоўскай земляробчай школы і свайго настаўніка М.Г.Паўлава, ён лічыў, што, выкла-даючы гэту навуку, трэба ва ўступе да курса даваць агульныя паняцці вучням аб прыродзе. Асноўны курс ён падзяліў на тры часткі: земля-робства, раслінаводства і жывёлагадоўлю.
У сваю чару земляробства ён разглядаў па такіх аддзелах, як землязнаўства, землеўгнаенне, землеапрацоўка. Асобна вылучаў вучэнне аб земляробчых прыладах.
У Горыгорацкай земляробчай школе С.Ф.Федараў працаваў да 1843 года, а затым быў прызначаны кіраўніком ферм пры Міністэрстве дзяржаўных маёмасцяў Расіі. На жаль, далейшы лёс яго невядомы.
Б.А.Міхельсон (1812–1887) скончыў Дэрптскі універсітэт, а потым Алькустгофскі земляробчы інстытут. У 1837–1838 гадах быў камандзі-раваны ў Германію ў Тарандскую земляробчую акадэмію для падрых-тоўкі да выкладчыцкай дзейнасці. У 1839–1840 гадах працаваў пры навуковым камітэце Міністэрства дзяржаўных маёмасцяў. Быў адным з заснавальнікаў часопіса “Журнал сельского хозяйства”.
У 1840 годзе быў накіраваны ў Горкі. Працаваў больш за 20 гадоў спачатку выкладчыкам, а потым ад′юнкт-прафесарам. Акрамя выклад-чыцкай дзейнасці, кіраваў вучэбнай фермай школы, а потым інстытута.
Ён загадваў у Горках таксама доследным полем, праводзіў практычныя заняткі па сельскай гаспадарцы.
Аўтар справаздач аб стане і дзейнасці вучэбнай фермы па вучэб-най, гаспадарчай і доследнай частках, якія, паводле водгукаў “Журнала сельского хозяйства”, былі “…справочным листком для сельских хозяев и самым надёжным руководителем в деле ведения хозяйства”.
Б.А.Міхельсон у сваіх працах адзначаў, што прыгоннае земляробства перашкаджае развіццю сельскай гаспадаркі. Ён бачыў выйсце з гэтага становішча расійскага земляробства ў адмаўленні ад прыгоннай працы і пераходзе да вольнанаёмнай, прадукцыйнасць якой ён вызначыў у два разы вышэй, чым прыгоннай. З агранамічнага пункту гледжання ён рэкамендаваў увядзенне ў земляробства выгонных севазваротаў як часовай меры, якая паляпшае глебы і падрыхтоўвае да ўзвядзення плодазменнай сістэмы.
З 1860 па 1874 год кіраваў маёнткам у Кіеўскай губерні, а потым пераехаў у Маскву.
Б.А.Міхельсон быў абраны членам “Вольного экономического общества”, а з 1875 года – ганаровым сябрам “Московского общества сельского хозяйства”.
Б.А.Цалінскі (1812–1866), прафесар, вядомы педагог і агра-ном, які адпрацаваў у Горках 23 гады. Ён паходзіў з латвійских сялян, у 1835 годзе скончыў філасофскі факультэт Дэрптскага універсітэта, потым вучыўся ў Альткустгофскім інстытуце. У 1837 годзе быў накірава-ны ў Германію “…для усовершенствования в агрономических и лесных науках и для ознакомления на практике с заграничным хозяйством”. Там вучыўся у Тарандскім агранамічным інстытуце, абараніў магістэрскую дысертацыю і быў накіраваны ў Горкі.
У 1840 годзе быў прыняты на працу ў Горыгорацкі земляробчы інс-тытут, дзе працаваў прафесарам і дэканам. У 1841 годзе абараніў у Дэрптскiм універсітэце магістэрскую дысертацыю на тэму: “Некоторые соображения по поводу освещения нового налога на недвижимость в Королевстве Саксония”.
Працуючы ў Горках, напісаў “Руководство для преподавания земледелия в духовных семинариях” (1860).
Вядома, што яму было даручана распрацаваць вучэбны план другога разраду Горыгорацкай школы. З гэтым ён паспяхова справіўся, і гэты план быў зацверджаны.
У ім, як лічыць большасць гісторыкаў сельскагаспадарчай адукацыі, ён адным з першых у Расіі распрацаваў канцэпцыю сельскагаспадарчай адукацыі, вызначыў яе мэты і задачы, якія ён бачыў у падрыхтоўцы рознабаковага спецыяліста.
Што тычыцца метадаў навучання, то ён лічыў, што ў сельскагаспа-дарчай адукацыі Расіі “…невозможно догматическое изложение предмета по организации хозяйства”, што трэба больш часу ўдзяляць прак-тычнаму навучанню.
Ён лічыў, што выкладчыкі навучальных устаноў павінны не толькі займацца выкладаннем навук, але і навуковай дзейнасцю. І трэба ствараць умовы, каб іх дасягненні ўкараняліся ў вытворчаць. “Науке сельского хозяйства, – пісаў ён, – дабы она могла быть плодотворною, необходимо жить на почве практики, дышать атмосферой опыта”.
У 1863 годзе ён стаў лаўрэтам Дзямідаўскай прэміі – “награды за лучшее по разным частям сочинения в России”.
Пасля 1863 года працаваў у Санкт-Пецярбургскім земляробчым інстытуце. У 1886 годзе выйшаў у адстаўку.
Выпускнікі школы
М.Я.Дубенскі (1822–1892) пасля заканчэння Горыгорацкай земляробчай школы выкладаў ва Уладзімірскай семінарыі. Пачаў актыўна займацца вывучэннем Уладзімірскага краю і ў 1859 годзе надрукаваў даследаванне “О производительности, доходности и ценности земель Владимирской губернии”, дзе даказваў, што больш паловы селянскіх гаспадарак знаходзяцца на мяжы разарэння. Потым пераехаў у Санкт-Пецярбург, дзе працаваў помочнікам А.В.Саветава – рэдактара “Трудов Вольного экономического общества” (выхаванца Горыгорацкага інстытута). Затым пачаў працаваць у Дэпартаменце ўдзелаў і выкладаць у земляробчым удзельным вучылішчы.
У 1864 годзе быў камандзіраваны у Беларусь і ў Магілёве працаваў сакратаром статыстычнага камітэта па ўсталяванні сялян Заходняга краю, а таксама рэдактарам газеты “Могилевские губернские ведо-мости”.
Горыгорацкі земляробчы інстытут
Выкладчыкі.
У красавіку 1848 года дырэктарам Горыгорацкага земляробчага інстытута быў прызначаны А.А.Война-Курынскі (1800–1865).
У 1825 годзе ён скончыў Маскоўскі універсітэт і абараніў дысертацыю на ступень доктара медыцыны. Добра валодаючы нямецкай мовай, ён разам з Ф.Графам пераклаў на рускую мову кнігу нямецкага прафесара А. Генке “Руководство к познанию и лечению младенческих болезней” (М., 1827).
У 1827 годзе вярнуўся ў свой маёнтак у вёску Успенскае Холмска-га павета Пскоўскай губерні. У 1838–1845 гг. абіраўся ў Халме і Тарапце кіраўніком дваранства. Быў вельмі разнастайна развітым чалавекам: іграў у самадзейных спекталях, добра спяваў, разбіраўся ў выяўленчым мастацтве. Так, у 1841 годзе надрукаў артыкул пра першага холмскага мастака С.Л. Захарава. Займаўся яшчэ вывучэннем гісторыі краю.
Цікава, што на яго артыкул “Что у кого болит, тот о том и говорит”, надрукаваным у другой кнізе “Сельские чтения”, звярнуў увагу вядомы літаратурны крытык В.Р.Бялінскі (Статьи и рецензии (1843–1845). Пол. собр. соч. в 13 томах. Том
У гэты час ён перамяніў медыцынскую спецыяльнасць на сельска-гаспадарчую. Надрукаваў некалькі прац у “Журнале Министерства государственных имуществ” і газеце “Псковские губернские ведомости”.
Ён звярнуў на сябе ўвагу чыноўнікаў Міністэрства дзяржаўных маёмасцяў, надрукаваўшы артыкул “О местных хозяйственных условиях Холмского уезда Псковской губернии” (“Журнал Министерства государственных имуществ”), дзе разглядаў пытанні сялянскай практыкі ў сельскай гаспадарцы.
З яго надрукаваных прац найбольш вядомы “Статистическое описание города Холма”, а таксама яго артыкул “К преобразованию земледелия”, надрукаваны у часопісе “Труды Вольного экономического общества”, дзе ён пісаў: “Еще утвердительнее сказать можно, что в руках крестьян-земледельцев денежных капиталов нет вовсе. Исключений очень мало”. І зрабіў вывад, што перабольшваць колькасць багатых сялян у прыгонны час не варта. Побач з адзінкамі заможных сялян усё больш узрастала маса бедных сялян. Адзначым, што пісаў гэта чалавек, які сам меў зямлю і прыгонных сялян. Цікава, што яго вывад быў выкарыстаны гісторыкамі ўжо ў савецкі час у кнізе І.В.Кузняцова і В.І.Лебядзева “Пособие для учителей. История СССР. XVIII – середина XIX вв” (М., 1958).
У 1842 годзе быў абраны член-карэспандэнтам Вучонага камітэта Міністэрства дзяржаўных маёмасцяў і пачынае працаваць там у 3-м дэпартаменце, які кіраваў сельскагаспадарчай адукацыяй і навукай.
На працягу 12 гадоў А.А. Война-Курынскі кіраваў інстытутам. Пры ім узрасла колькасць студэнтаў і навучэнцаў у інстытуце, вучылішчы і ферме, былі адкрыты каморнiцка-таксаторскiя класы. На працу былі запрошаны вядомыя прафесары ў галіне сельскай гаспадаркі, якія не толькі вялі заняткі, але і актыўна займаліся навуковай працай.
Вынікі іх даследаванняў друкаваліся ў “Записках Горыгорецкого земледельческого института”, якія выдаваліся з 1852 года. Вядома, што менавіта ён распрацаваў структуру часопіса і прыклаў шмат намаганняў, каб часопіс пачаў выходзіць.
Дырэктарам інстытута, а таксама начальнікам земляробчага вучылішча і вучэбнай фермы, а з 1859 года і каморніцка-таксатарскіх класаў ён працаваў да 1860 года. У 1862-1864 гадах абіраўся Тарапецкім павятовым кіраўніком дваранства. Стварыў у Тарапце “Общество сельских хозяев”, якое і ўзначаліў. Памёр у 1865 годзе.
А.А.Гінцэль быў родам з Ліфляндскай губерні (зараз Латвія). Скончыў Кіеўскі універсітэт. У 1853–1864 гг. выкладаў у земляробчым інстытуце, у тым ліку і па ўласных “запісках” такія прадметы, як “кадастр и люстрация”, дзе разглядаліся некаторыя пытанні з прадмета палітэканомія – аб зямельным даходзе, рабочай сіле, капітале.
Вынікам даследаванняў А.А.Гінцэля ў галіне палітычнай эканоміі быў яго даклад “Об условиях, имеющих влияние на поземельную ренту”, дзе ён своечасова ўказваў, што “…цена земли есть не что иное, как капитализированная рента…”
Ю.Э.Янсан (1835–1893) вучыўся на медыцынскім факультэце Кіеўскага універсітэта, а затым перайшоў на гісторыка-філалагічны, які скончыў у 1855 годзе з залатым медалём.
Працаваў настаўнікам у Першай Кіеўскай гімназіі, а ў 1861 годзе быў запрошаны ад’юнктам у Горыгорацкі земляробчы інстытут.
У гэты час ён актыўна займаўся навуковай працай. З 1861 па 1864 год збіраў матэрыл для працы “Пинск и его район” (1869).
Калі інстытут у Горках быў закрыты, ён прызначаецца прафесарам інстытута інжынераў шляхоў зносін у Санкт-Пецярбургу. У гэтым жа годзе абараніў магістэрскую дысертацыю на тэму “О значении теории ренты Рикардо”.
З 1868 года – дацэнт Санкт-Пецярбурскага універсітэта, з 1871 года – доктар палітычнай эканомікі і статыстыкі, з 1873 па 1880 год – загадчык кафедры палітычнай эканомікі і статыстыкі. З 1876 года амаль 12 год быў дэканам юрыдычнага факультэта.
У 1867 годзе “Вольное экономическое общество” камандзіравала яго для вывучэння стану хлебнага гандлю ў розных рэгіёнах Расіі. У выніку ён надрукаваў некалькі прац: “Статистическое исследование о хлебной торговле и производительности в Одесском районе”, “Хлебная торговля в Волыни”, “Крым, его хлебопашество и хлебная торговля”. За іх “Географическое общество России” узнагародзіла яго залатым медалём.
У 1877 годзе ён надрукаваў манаграфію “Опыт статистического исследования о крестьянских наделах и платежах”. Яна вытрымала два выданні. А праз год ён выдае капітальную працу “Сравнительная ста-тистика”, прысвечаную статыстыцы насельніцтва. Праз два гады выйшаў другі том “Статистика сельского хозяйства”.
Чарговая кніга “Теория статистики", надрукаваная ў 1891 годзе у трох выданнях была ўзнагароджана Акадэміяй навук Расіі прэміяй і залатым медалём.
Прафесар І.І. Геаргіеўскі, успаміючы пра яго, пісаў: “Как ученый-специалист по статистике, он занимает одно из первых мест во всем ученом миpe. Для того чтобы быть хорошим статистиком, надо любить цифры, надо уметь обращаться с ними, надо понимать их своебразный язык, – все эти признаки в высокой степени соединялись в его лице. Ему открывались немые уста цифр, замкнутые для других; в его руках они послушно ложились в графы и рамки, и ему доверяли они свои заветные тайны, скрытые от других; зато и он платил им взаимностью: около 30 лет, как он отдал свои богатые силы Статистике, ей верил, ею радовался, ею жил...”.
У 1892 годзе ён быў абраны член-карэспандэнтам Расійскай акадэміі навук. Выбіраўся членам Статыстычнага савета Міністэрства ўнутраных спраў, старшынёй статыстычнай секцыі “Русского Общества охранения народного здравия”, членам “Географического и Вольного экономического обществ”, членам “Международного статистического института”, член-карэспандэнтам “Статистического общества в Париже”. Яго памятаюць і зараз. У 1995 годзе ў Санкт-Пецярбургскім універсітэце адбылася навуковая канферэнцыя, прысвечаная 160-годдзю з дня нараджэння Ю.Э. Янсана.
Выпускнікі
А.В.Саветаў (1826–1901) вучыўся ў Віфанскай духоўнай семінарыі. У 1846 годзе быў прыняты ў вышэйшы разрад Горыгорацкай земляробчай школы. У час яго навучання вышэйшы разрад быў пераўтвораны ў інстытут. Вучоны Савет Горыгорацкага інстытута вырашыў пакінуць яго ў інстытуце для падрыхтоўкі да выкладчыцкай дзейнасці.
Ён быў камандзіраваны для вывучэння стану сельскай гаспадаркі ў Расіі, а потым за мяжу – у Германію і Бельгію. Некаторы час вучыўся ў Гогенгеймскай земляробчай акадэміі. Потым выкладаў у Горыгорацкім земляробчым інстытуце сельскагаспадарчую тэхналогію. У Горках ён падрыхтаваў магістэрскую дысертацыю “О разведении кормовых трав на полях”, якую абараніў у 1859 годзе ў Маскоўскім універсітэце. Яна была выдадзена асобнай кнігай і за 20 гадоў вытрымала чатыры вы-данні.
У гэтай працы А.В.Саветаў адзін з першых рускіх аграномаў, атрымаўшых вышэйшую адукацыю ў Расіі, падышоў да аналізу земляробства з грамадска-палітычнага пункту гледжання. Ён пісаў, што яго задача – “проследить, насколько возможно постепенное развитие форм нашего земледелия под влиянием тех или иных других исторических обстоятельств показанием относительного достоинства разных форм земледелия”.
У гэтым жа годзе стаў працаваць у Санкт-Пецярбургскім універсітэце на кафедры сельскай гаспадаркі прафесарам, а потым загадчыкам кафедры. Тут у 1867 годзе абараніў доктарскую дысертацыю “О систе-мах земледелия” і 16 студзеня 1867 года атрымаў дыплом доктара сельскагаспадарчых навук – першы ў Расіі.
З 1888 па 1900 год абіраўся дэканам фізіка-матэматычнага факультэта універсітэта.
Яго грамадская дзейнасць адбывался ў Санкт-Пецярбургскім аддзяленні “Вольного экономического общества”, дзе ён на працягу 30 год абіраўся старшынёй сельскагаспадарчай секцыі. З 1860 года і на праця-гу 26 гадоў быў рэдактарам “Трудов…” таварыства. Ён быў членам навуковага камітэта Міністэрства земляробства і дзяржаўных маёмасцяў, Маскоўскага таварыства сельскай гаспадаркі, Новаалександрыйскага інстытута сельскай гаспадаркі.
Саветаў А.В. – аўтар шматлікіх прац па сельскай гаспадарцы, надрукаваных у розных часопісах і зборніках. З 1896 года з’яўляўся рэдактарам сельскагаспадарчага аддзела ў “Энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона”.
У 1964 годзе на тэрыторыі Беларускай дзяржаўнай сельскагаспа-дарчай акадэміі быў устаноўлены помнік А.В.Саветаву.
І.А.Сцебут (1833–1923) паступіў ў Горыгорацкі земляробчы інстытут у 1850 годзе. Пасля его заканчэння быў пакінуты навуковым Саве-там для падрыхтоўкі да выкладчыцкай дзейнасці. Потым працаваў па-мочнікам упраўляючага вучэбнай фермай, там жа выкладаў курс “Общие понятия о природе”.
У 1858–1860 гг. ён зрабіў агранамічнае падарожжа ў Прыбалтыйскія губерні, вывучаў таксама стан сельскай гаспадаркі ў Германіі, Анг-ліі, Францыі і Шатландыі.
З 1860 года зноў працуе ў Горках, выкладае курс земляробства, укараняе новыя формы выкладання ў выглядзе гутарак і семінараў.
У сувязі з паўстаннем 1863 года інстытут з Горак быў пераведзены ў Санкт-Пецярбург. І.А.Сцебут пераезджае туды і ў 1865 годзе абараняе на Вучоным Савеце Санкт-Пецярбургскага універсітэта магістэрскую дысертацыю “Известкование почвы”. Гэтая праца мела сур'ёзнае тэарэтычнае і практычнае значэнне для сельскай гаспадаркі на працягу шэра-гу дзесяцігоддзяў. Высокую ацэнку дысертацыі падчас яе абароны даў на дыспуце А.М. Энгельгарт, а на адным з пасяджэнняў “Вольного эко-номического общества” – і знакаміты хімік Д.І.Мендзялееў. Аб гэтай дысертацыі ён сказаў: “Всем известно русское сочинение И.А.Стебута “Об известковании почвы”, где рассматривается вопрос с надлежащею полнотою, на которую мне нельзя и решиться в этом кратком отчете. Относительно извести мне почти нечего здесь прибавить к тому, что писал И.А.Стебут”.
У верасні 1865 года І.А.Сцебут быў зацверджаны прафесарам арга-нізаванай у Маскве Пятроўскай земляробчай і лясной акадэміі, у складанні праекта і палажэння аб ёй ён прымаў самы чынны ўдзел. У Пятроўскай акадэміі І.А.Сцебут узначальваў кафедру земляробства на пра-цягу 10 гадоў. Пры гэтай кафедры чытаў курс глебазнаўства, а да 1869 года – і курс батанікі.
У 1898 годзе І.А.Сцебут пагадзіўся на запрашэнне міністра земля-робства Расіі заняць пасаду старшыні Вучонага камітэта Міністэрства земляробства. У 1900 годзе ў сувязі з арганізацыяй сусветнай выставы І.АСцебут быў камандзіраваны як прадстаўнік Міністэрства земляробства на міжнародны кангрэс у Парыж.
З імем І.А.Сцебута звязана ўзнікненне ў Расіі жаночай сельскагаспадарчай адукацыі. Ён быў ініцыятарам стварэння Таварыства заахвочвання жаночай сельскагаспадарчай адукацыі. Да 1905 года па ініцыятыве Сцебута было створана 11 жаночых школ сельскай гаспадаркі і дамаводства, 4 школы малочнай гаспадаркі, 5 прытулкаў.
І.А.Сцебут – аўтар больш за 250 навуковых прац па самых разнастайных пытаннях земляробства і раслінаводства.
З працамі І.А. Сцебута ў ходзе работы над кнігай “Развитие капита-лизма в России” знаёміўся У.І.Ленін. Ён не толькі спасылаўся на аўтара, “якому ў пытаннях фактычных нельга адказаць у аўтарытэтнасці”, але і ў шэрагу выпадкаў цытаваў яго палажэнні.
Прафесар Недакучаеў пісаў: “Крупные работы Стебута по земледе-лию, в основе своей имевшие западноевропейский опыт, представляют не переводы, не простые компиляции или умело составляемые сводки, нет, каждая из них продумана и как бы претворена в сознании русского исследователя и стала, если так можно выразиться, русской по духу, по назначению и применению”.
А.П.Людагоўскi (1840–1882) скончыў Горыгорацкі земляробчы iнстытут у 1861 годзе. Яшчэ студэнтам пачаў актыўна займацца навуковай працай і пад кiраўнiцтвам I.А.Сцебута напiсаў сваю першую навуковую працу “О костяном удобрении и способах его применения”. Адзначым, што гэта была першая навуковая праца ў Расii на гэтую тэму.
У 1861–1865 гг. ён працаваў у Маскоўскай земляробчай школе, дзе склаў “Материалы для сельскохозяйственного описания Московской губернии” (1864).
У 1865 годзе быў прыняты на пасаду прафесара кафедры земля-робства Санкт-Пецярбурскага земляробчага інстытута, дзе абаранiў ма-гiстэрскую дысертацыю “Подсолнечник. Принятие, распределение и движение минеральных питательных веществ в связи с образованием органического вещества”. Працаваў там да 1870 года. У гэты час яго ўсё больш пачала цiкавiць эканомiка сельскай гаспадаркi. Па гэтай праблеме ён надрукаваў некалькi прац. Менавiта да яго з прапановай заняць месца прафесара па курсу эканомікі звярнуўся яго сябар і настаўнiк I.А.Сцебут, якi ў лiсце пiсаў: “Не желали ли бы Вы занять место профессора академии по кафедре сельскохозяйственной экономики, то есть организации хозяйства с оценкой угодий, администрации, контроля или бухгалтерии? Совет желал бы видеть преподавателем сельскохозяйственной экономии, кроме человека, теоретически подготовленного, еще и человека, знакомого на деле с хозяйствами разных стран…, чтобы он был человеком, знакомым с сельским хозяйством настолько, чтобы мог практически упражнять слушателей по преподаваемому им предмету …”.
Прапанова была прынята, i з 1870 па 1876 год ён працуе спачатку прафесарам, а потым загадчыкам кафедры эканомiкi Пятроўскай (Мас-коўскай) сельскагаспадарчай акадэмii. Цiкава, што практычныя заняткi разам з iм вядзе таксама выхаванец Горыгорацкага сельскагаспадарчага iнстытута М.В.Неручаў.
У 1873–1874 навучальным годзе І.А.Сцебут падзялiў агульны курс сельскагаспадарчай эканомii на тры часткі: сельскагаспадарчую эканомію – вучэнне аб умовах, якія вызначаюць месца, час і формы сельска-гаспадарчай вытворчасці; арганізацыю гаспадаркі – вучэнне аб арганiзацыi маёнтка адпаведна ўмовам, якія вывучаюцца ў сельскагаспадарчай эканоміі; рахункаводства (простае і падвойнае) – вучэнне аб кантролі правільнасці ўліку бюджэту маёнткаў і арганізацыі гаспадаркі.
Такім чынам, у акадэміі ўпершыню сталі выкладаць бухгалтарскі ўлік як самастойную дысцыпліну.
У акадэмii ён напiсaў сваю галоўную працу “Основы сельскохо-зяйственной экономии и сельскохозяйственного счетоводства” (1875). Цікава, што на гэты твор спасылаўся У.І. Ленін, прыводзячы ў прыклад вучонага “… как надо просто и доступно излагать основы устройства капиталистической экономики”.
Удзельнiчаў таксама ў стварэннi першай арыгiнальнай сельскагаспадарчай энцыклапедыi “Настольная книга для русских сельских хозяев” (1875–1876 гг., Т.1–2).
На жаль, памёр зусiм маладым, у 42 гады.
А.М.Бажанаў (1820-1889) вучыўся ў Калужскай духоўнай семiна-рыi, потым паступiў у Горыгорацкi iнстытут, якi скончыў у 1851 годзе. I стаў выкладаць сельскую гаспадарку ў Маскоўскай семiнарыi. Актыўна займаўся навукай i ў 1856 годзе за дысертацыю “О возделывании пшеницы, с описанием пород, разводимых в России” атрымаў ступень ма-гiстра сельскай гаспадаркi. Маскоўскае таварыства сельскай гаспадарскі прызначыла яго кiраўнiком свайго ўзорнага хутара. У гэты час iм былi надрукаваны: “Опыты земледелия вольнонаемным трудом” (1860, 1861) i падручнiк для семiнарый “Начальные основания ботаники” (1853).
Ён аспрэчваў распаўсюджанае тлумачэнне гаспадарчай адсталасці Расійскай імперыі яе дрэннымі прыродна-кліматычнымі ўмовамі, даказваў і абгрунтоўваў перавагі вольнанаёмнай працы ў параўнанні з прыгоннай. Лічыў неабходным пераход ад трохпольной сістэмы севазваротаў да шматпольнай, прапагандаваў выкарыстанне машын, распрацаваў методыку разліку эфектыўнасці іх выкарыстання. Выказваўся за арганізацыю дзяржаўнай сістэмы страхавання, за прадастаўленне сялянам крэдытаў.
З 1863 па 1864 год працаваў у Горках. Там ён напiсаў кнігу “Что можно заимствовать у иностранцев по части земледелия?” (1863), у якой абагульнiў вынiкi сваiх назiранняў у час замежнай камадзiроўкi ў 1861 годзе ў Англiю, Бельгiю, Германiю, Францыю і Швейцарыю.
А.М.Бажанаў у артыкуле “Об искусственно возделываемых лугах” (1863) адным з першых у Расii даказаў геабатанiчныя заканамернасцi размяшчэння лугавых фiтацэнозаў, iх структуру i дынамiку.
Ён таксама першым распрацаваў экалагічныя аспекты падбору травасумесi для лугавой кормавытворчасцi, біялагічныя асновы агратэхнiкi апрацоўкi лугавых траў.
З 1864 года працуе ў Санкт-Пецярбургу, а затым быў прызначаны дырэктарам Новаалександрыйскага інстытута сельскай гаспадаркi i лесаводства.
У гэтыя гады ён усё больш пачынае цiкавiцца жывёлагадоўляй. Напiсаў кнiгу “Руководство к разведению крупного рогатого скота, применительно к климатическим и сельскохозяйственным условиям России” (1867). Гэтая кнiга была адным з першых дапаможнiкаў па жывёлагадоўлi ў Расii.
Добра ведаючы немяцкую мову, пераклаў кнiгу В. Баўмейстэра “О разведении, содержании и употреблении домашних животных” (1865,1867) і зрабіў заўвагі да яе.
Потым працаваў намеснiкам апякуна Вiленскай вучэбнай акругі.
М.В.Неручаў (1831–1878) скончыў Горыгорацкі земляробчы інстытут у 1865 годзе.
У 1866–1867 вучэбным годзе кіраваў кафедрай сельскагаспадарчай эканомікі Пятроўскай (Маскоўскай) земляробчай акадэміі. Потым працаваў там разам з прафесарам А.П.Людагоўскім. Адначасова кіраваў у 1867–1869 гг. вучэбнай фермай акадэміі, а затым паказальным Бутырс-кім хутарам Маскоўскага таварыства сельскай гаспадаркі. У 1999 годзе ў Маскве выйшла кніга А.В.Бабушкіна “Исторические прогулки по Отрадному, Сибирево, Медведково и их окрестностям”, у якой аўтар прыводзіць успаміны М.В.Неручава пра сваю працу ў якасці кіраўніка хутара. Ён піша: “Дом лежал в развалинах, не тронутых со времени пожара, все окружающее пространство было завалено мусором. Один из флигелей был опустошен совершенно – без окон и дверей... Скотный двор был покрыт сгнившим толем и весь тек насквозь, помещение, назначенное для коров, представляло яму с навозною жижею, помещение для лошадей было с разломанным полом и частью обрушившимся потолком… Молотильный сарай разрушился, как и ледник с летней мо-лочной тоже. Каменное строение мастерской имело хорошие стены; внутри было пусто, пол и потолок обвалился; сделанную к нему деревянную пристройку мы нашли уже лежавшей на земле…”.
Пад кіраўніцтвам выхаванца з Горкак ужо ў першы год хутар пачаў даваць прыбытак. А выраблены ў майстэрнях хутара “Гогенгеймский башмаковый плуг” атрымаў у 1872 годзе на Смаленскай выставе вялікі сярэбраны медаль, у 1775 годзе “Гогенгеймский передковый плуг” і “Степной плуг” атрымалі на выставе ў Кастраме залатыя медалі.
У 1877 годзе хутарская гаспадарка давала ўжо больш за 40% чыс-тага прыбытку. Працуючы на хутары, М.В.Неручаў напісаў некалькі кніг: “Русское землевладение и земледелие”, “Плуг, его выбор, уст-ройство и употребление”, “Выгонная или пастбищная система”.
Потым разам з І.А.Сцебутам прыняў непасрэдны ўдзел у стварэнні часопіса “Русское сельское хозяйство”. Гэты часопіс адыграў важкую ролю ў распаўсюджванні і папулярызацыі дасягненняў сельскагаспа-дарчай навукі.
Вядома, што толькі за 1874–1876 гг. ён надрукаваў больш за 100 артыкулаў і кніг у выданнях Маскоўскага грамадства сельскай гаспадаркі. У іх Неручаў асвятляў пытанні земляробства і жывёлагадоўлі, механізацыі і эканомікі сельскай гаспадаркі, праблемы развіцця сельскагас-падарчай адукацыі. Так, па прапанове М.В.Неручава на з’езде сельскіх гаспадароў быў разгледжаны праект “О мерах по распространению сельскохозяйственных знаний и улучшению земледелия”, у якім у якасці адной з мер па развіцці сельскагаспадарчай адукацыі предугледжва-лася увядзенне пасад губернскіх і павятовых аграномаў.
Аднак у Маскве і акадэміі М.В.Неручаў працаваў нядоўгі час. За тое, што надрукаваў некралог з нагоды смерці А.І.Герцэна, быў зволь-нены з акадэміі.
Некаторы час працаваў дырэктарам Херсонскага земляробчага вучылішча.
Потым пасяліўся ў Бесарабіі, дзе вёў самастойную гаспадарку і займаўся літаратурнай дзейнасцю. Ён быў галоўным рэдактарам “Записок общества сельского хозяйства Южной России”. З яго перакладных прац ў Расіі карысталася попытам кніга нямецкіх прафесароў Ю.Кюна “О кормлении крупного рогатого скота” i І. Коппэ “Земледелие и ското-водство – практические наблюдения по земледелию и руководство к наиболее выгодному ведению хозяйства” (перакладзена разам з І.А.Сце-бутам). Вядома, што ў 1877 годзе К.Маркс, вывучаючы эканамічнае становішча Расіі, вывучаў кнігу М.В.Неручава “Землевладение и земледе-лие в России и других европейских государствах”, Т. 1-2.
Аб жыцці і дзейнасці выхаванца інстытута ў Кішыневе ў 1980 го-дзе была надруквана кніга “М.В.Неручев. Страницы истории”.
Многія выхаванцы Горыгорацкага земляробчага інстытута і вучылішча дасягнулі вялікіх поспехаў у практычнай працы на ніве сельскай гаспадаркі. Сярод іх былі М.С.Міцуль, В.Я.Краінскі, Л.А.Сыцін і іншыя.
М.С.Мiцуль (1836–1883) пасля заканчэння Адэскага вучылiшча садаводства працаваў садаводам у батанiчным садзе Горыгорацкага земляробчага iнстытута. I, як заўважыў гiсторык С.Г.Цiтовiч, Мiхаiл быў першым селянiнам, якога ў 1860 годзе ў iнстытут прынялі як стыпендыята Вольнага эканамiчнага таварыства. Вучыўся ў Горках тры гады.
За ўдзел студэнтаў у паўстаннi 1863 года інстытут у Горках быў закрыты i пераведзены ў Санкт-Пецярбург. Там Мiцуль i скончыў апош-нi курс са званнем кандыдата аграномii. У Дзяржаўным гiстарычным архiве Расіі захаваўся водгук дырэктара iнстытута, у якім ён пiсаў: “...Мiцуль чалавек вельмi старанны, руплiвы i выдатных паводзiн”.
Пасля заканчэння iнстытута М.С.Мiцуль служыў у Дэпартаменце сельскай гаспадаркi Мiнiстэрства дзяржаўных маёмасцяў. У 1866 годзе яго абралі членам Вольнага эканамiчнага таварыства. У гэтыя гады ён актыўна займаўся навуковай дзейнасцю i надрукаваў некалькi прац, сярод якiх “Хозяйственный и плодовый сад”.
У 1870 годзе яму прапанавалi месца агранома ў экспедыцыi на востраў Сахалiн i ён, не раздумваючы, мяняе месца мiнiстэрскага чыноўнiка на падарожнiка. Больш за год, з кастрычнiка 1871 года па лiстапад 1872 года, правёў у навуковай камандзiроўцы на востраве. Усебакова вывучаў яго раслiнны свет, глебу i прыроду. У вынiку абагульнення навуковых даследаванняў iм была напiсана кнiга “Очерки истории Сахалина в сельскохозяйственном отношении”, на якую звярнуў увагу пісьменнік Антон Чэхаў і высока ацаніў яе.
Прыехаўшы на Сахалiн у лiпенi 1890 года, Чэхаў шмат даведаўся аб дзейнасцi выхаванца Горыгорацкага земляробчага iнстытута. У сваёй кнiзе “Остров Сахалин” ён некалькi разоў узгадвае пра М.С.Мiцуля (Чехов А.П. Остров Сахалин. Собр.соч. в 12 т. 1985, Т.11, С.67,103,111,189, 193,268, 269).
У кнiзе Чэхаў пiсаў: “В экспедиции 1870 года, посланной из Петер-бурга под начальством Власова, принимал участие также агроном Ми-хаил Семёнович Мицуль, человек редких моральных качеств…, оптимист и идеалист… Ему в то время было 35 лет. К поручению он отнёсся с чрезвычайной добросовестностью. Изучая почву, флору и фауну Саха-лина, он обошёл пешком Александровский и Тимоновский округи, западное побережье, всю южную часть острова.
Идея сельскохозяйственной колонии поразила и захватила Мицуля. Он отдался ей всей душой, полюбил Сахалин и, как мать, которая не видела в своих любимых детях недостатков, так он и на острове, который сделался его второй родиной, не замечал промерзшей почвы и туманов” (Чехов А.П. Т.11. С.193).
Памяць пра былога студэнта Горыгорацкага земляробчага iнстытута і зараз жыве на Сахалiне. Яго імем названы горны хрыбет на захад ад Паўднёва-Сахалiнска, перавал, гара i пiк, рэчка Мiцулёўка ў Анiнскiм раёне, сёлы Мiцулёўка i Мiхайлаўка.
Аб жыцці М.С.Міцуля выдадзена кніга Аляксеева А.І. “Вторая Родина” (Южно-Сахалинск, 1986).
В.Я. Краінскі скончыў Горыгорацкі інстытут у 1863 годзе. Чатыры гады працаваў на дзяржаўнай пасадзе, а потым кіраваў прыватнымі маёнткамі. Сваю практычную працу ён прааналізаваў у артыкулах, змешчаных у “Земледельческой газете” і ў “Журнале сельского хозяйства и лесоводства”. Найбольш вядомыя яго артыкулы “Технические и экономические основы Шебекинского хозяйства” (1874), “Организация хозяйств в связи с сельскохозяйственным счетоводством” (1876), “Новая система скотоводства соответственно условиям русского сельского хозяйства” (1877), “Сравнительная организация хозяйств Курской губер-нии Белгородского уезда, Тульской губернии Богородицкого уезда” (1878).
Вядома, што па яго ініцыяціве была створана ў 1875 годзе ў вёсцы Шабекіна пачатковая сельскагаспадарчая школа. На жаль, яго далейшы лёс невядомы.
Автор: В.М. Лившиц
Книги о Горы-Горецком земледельческом институте
Цитович С.Г. Горыгорецкий земледельческий институт - первая в России высшая сельскохозяйственная школа (1836-1864). Горки. 1960. 274 c.
 |
Главы 1 и 2 (PDF, 17 Mb) | |||
|
Главы 3 и 4 (PDF, 16 Mb) | |||
|
Глава 5 (PDF, 12 Mb) | |||
|
Главы 6 и 7 (PDF, 16 Mb) | |||
|
Глава 8, Содержание (PDF, 14 Mb) |
Горы-Горецкий земледельческий институт. Выдающиеся ученые и профессора. Соавт.: В.М.Лившиц, А.Р. Цыганов В. Немыкин. Горки, 1999. — 169 с.
Источник: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Чаяновщина
Чаянаўшчына – тэрмін паходзіць ад прозвішча расійскага эканаміста А. Чаянава (1888-1937), аднаго з заснавальнікаў расійскай арганізацыйна-вытворчай школы. Адзін з нешматлікіх расійскіх эканамістаў, які быў вядомы за мяжой яшчэ пры жыцці. У 1920-х гг. у Расіі сустракаўся з Дж.М. Кейнсам. Быў растраляны бальшавікамі (дарэчы, адным з пунктаў абвінавачання, як раз і быў… – за сувязь з ангельскім шпіёнам Дж.М. Кейнсам), а яго працы былі забаронены для ўжывання амаль да канца існавання Савецкага саюза. Затое амерыканская асацыяцыя эканамістаў ў сярэдзіне 1970-х гг. выдала анталогію ягоных твораў пад агульнай назвай “Тэорыя сялянскай гаспадаркі” [1]. Ужо ў постсавецкі час фундаментальны твор пра жыццё і навуковую дзейнасць гэтага выдатнага расійскага вучонага-эканаміста выдаў В. Балязін [2]. Прыхільнікамі тэорыі арганізацыі сялянскай гаспадаркі (так лічыў правільным называць яе сам А. Чаянаў) былі таксама такія вядомыя расійскія эканамісты, як А. Чалінцаў (1874-1962), М. Макараў (1887-1980), А. Рыбнікаў (1887-1939), М. Кандрацьеў (1892-1938), О. Хаўке (1876-1937?) і інш. (усяго па так званай справе Чаянава ў 1930 г. праходзіла 14 расійскіх эканамістаў). Такім чынам, паколькі ён не адзін распрацоўваў гэту тэорыю, але быў адным з яе лідэраў, то для абазначэння гэтай групы эканамістаў, падчас абвінавачанняў у 1930-х гг., аграрнікамі-марксістамі быў прыдуманы адмысловы тэрмін – чаянаўшчына.
Спасылкі па тэксту:
1. Chayanov A.V. Theory of Peasant Economy / edited by Daniel Thorner, Basile Kerblay. – The American Economic Association, 1966. – 316 p.
2. Балязин В.Н. Профессор Александр Чаянов. М., 1990. – 304 с.
Аўтар: У.А. Акуліч
Паводле кнігі: Сацыяльна-эканамічныя праекты ў працах беларускіх эканамістаў (2-я палова ХІХ – 1-я трэць ХХ ст.). / Аўтар-укладальнік У.А. Акуліч. Пад навук. рэд. П.Г. Нікіценкі. – Мн.: Беларуская навука, 2008. 413 с. – С. 366-367
Крыніца: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Аграрники-марксисты
Аграрнікі-марксісты. Нічым неабгрунтаваныя палажэнні, якія пачалі навязваць гэтак званыя аграрнікі-марксісты ў канцы 1920-х гадоў, спасылаючыся ці прыкрываючыся марксісцкай тэорыяй, заключаліся ў наступным. Выкарыстанне наёмнай працы (калі адзін чалавек наймаў на працу другога чалавека) аб’яўлялася злачынствам, бо лічылася, што той, хто наняў на працу, займаецца эксплуатацый і нажываецца на тым чалавеке, якога ён наняў. Трох ці чатырох фактарная мадэль даходаў класічнай школы палітэканоміі (зямля, капітал, праца, прадпрымальніцтва) не прызнавалася, а лічылася, што даход стварае толькі адзін фактар вытворчасці – непасрэдная праца. Яны таксама лічылі, што буйныя формы сельгасвытворчасці абавязкова эфектыўней дробных форм гаспадарання (хоць вядома, што ў шэрагу краін, напрыклад, у той жа Даніі, і сёння адсутнічаюць буйныя жывёлагадоўчыя комплексы, а вытворчасць вядзецца толькі на сямейных фермах). Заможныя і культурныя сялянскія гаспадаркі, ці інакш кажучы лепшыя гаспадары, якія паспелі ўзняцца ўжо пасля таго як самі выкупілі зямлю, ці атрымалі яе падчас рэвалюцыі
Многія цяпер не разумеюць, чаму ў савецкія часы вучоныя-эканамісты, як адзін, усхвалялі марксісцка-ленінскае вучэнне, а затым, як толькі Савецкі саюз разваліўся, большасць адмежавалася ад яго. Справа ў тым, што яшчэ да вайны, у пачатку 1930-х гг. (чаго не памятаюць многія прадстаўнікі пасляваенных савецкіх пакаленняў беларускіх эканамістаў) савецкай уладай былі створаны такія ідэалагічныя варункі, што эканамічная навука магла развівацца толькі ў ролі інтэрпрэтатара ці дадатка да марксісцка-ленінскага вучэння. Нават такія эканамісты, як Г. Гарэцкі, К. Кіпрыянец, Б. Бойка, Т. Плятнер, С. Ждановіч, А. Ярашчук, Р. Бонч-Асмалоўскі, і ў нейкай ступені нават А. Смоліч, пра якіх мы сёння пішам як пра прарынкавых і празаходніх эканамістаў, у канцы 1920-х гг. пачалі ўжо пад прымусам пераходзіць на пазіцыі марксізму-ленінізму (напрыклад, сталі падтрымліваць калектывізацыю, класавы падыход). І калі б іх не рэпрэсавалі, то хутчэй за ўсё выдавалі б такія ж ідэалагізаваныя працы, характэрныя для 1930-х гг. ці для 1950-х гг. Усё ж такі быў той час: калі устаноўкі з боку ўладаў цалкам вызначалі змест навукі, якая ператваралася з сапраўднай навукі – у сродак папулярызацыі і тлумачання рашэнняў уладаў. Сёння некаторыя закідаюць тым пакаленням беларускіх эканамістаў, а менавіта, як можна было пісаць пра тое, у што не верыў, тады трэба было зусім не працаваць у той сферы. На гэта можна адказаць так: не чалавек выбірае сферу заняткаў, ці свой лёс, а сфера заняткаў і лёс выбіраюць чалавека. У тыя часы займацца эканамічнай навукай можна было толькі пры ўмове, што чалавек браў на сябе абавязкі развіваць яе праз прызму і ўсхваляць вучэнне марксізма-ленінізма (ідэалагічны кантроль з боку ўладаў быў пастаўлены так жорстка, што ні адна кніга не магла пабачыць свет, калі яна не змяшчала ўсхваленне гэтага вучэння). Гэта патрабаванне ўладаў да навукоўцаў, на момант яго ўзнікнення, вельмі добра растлумачыў аграрнік-марксіст П. Панкевіч, адзін з аўтараў абвінаваўчых артыкулаў у пач. 1930-х гг.: “Навука без марксізму па-сутнасці не можа быць сапраўднай навукай. Нельга займацца навуковымі доследамі без таго, каб не апірацца на дыялектычны матэрыялізм. [Асабліва] патрабуюць выключнай ідэалагічнай вытрыманасці – грамадскія дысцыпліны” [2, с. 19]. І далей, самае галоўнае, – “Перад навуковымі працаўнікамі і наогул перад інтэлегенцыяй цяпер можа стаяць толькі адна дылема: ці за лінію камуністычнай працы, ці супраць яе. Ніякай другой прамежнай лініі тут не можа быць. А паміж іншым, ёсць група навуковых супрацоўнікаў, якая лічыць сябе нейтральнай. З гэтай групай мы павінны змагацца таксама, як змагаемся з адкрытымі нашымі ворагамі. Калі ідзе інтэнсіўная будоўля сацыялізму і разгортваецца класавая барацьба, не можа быць нейтральных, якія б аднолькава ставіліся і да нашай лініі і да лініі нашых ворагаў. Такая прамежная пазіцыя – нейтральнасць ёсць толькі манеўр гэтай групы схаваць пад выглядам нейтральнасці свой сапраўдны твар, сваю класавую нянавісць да пралетарыяту і варожасць да сацыялістычнага будаўніцтва. Таму разблакаваць “нейтральных” і з імі рашуча змагацца ёсць важнейшая задача бліжэйшага часу” [2, с. 15].
Спасылкі па тэксту:
1. 1. Материалы к пятилетнему перспективному плану народного хозяйства БССР на 1927/28-1931/32 гг. / И. Петрович, Р. Бонч-Осмоловский, Д. Архангельский, А. Шейнин, и др. Под ред. М. Карклина. Мн. 1927. – 399 с.
2. 2. Панкевіч П. Класавая барацьба на навуковым фронце // Асвета. 1929. С. 12-22
Аўтар: У.А. Акуліч
Паводле кнігі: Сацыяльна-эканамічныя праекты ў працах беларускіх эканамістаў (2-я палова ХІХ – 1-я трэць ХХ ст.). / Аўтар-укладальнік У.А. Акуліч. Пад навук. рэд. П.Г. Нікіценкі. – Мн.: Беларуская навука, 2008. 413 с. – С. 366-367
Крыніца: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Нацдемовщина в Беларуси
Беларускія нацыянал-дэмакраты – абвінавачваліся ў тым, што распрацавалі са слоў саміх жа абвінаваўцаў “ўласную тэорыю ўтварэння самастойнай беларускай народнай рэспублікі”; стаялі на пазіцыі, што Беларусь як краіна прадстаўляе сабой асобную, самастойную і самадастатковую гаспадарчую адзінку; што асаблівасць яе кліматычных, глебавых, ландшафтных і іншых умоў дыктуе неабходнасць стварэння асобнай тэорыі і палітыкі ў адносінах да яе народнай гаспадаркі; што структура народнай гаспадаркі павінна грунтавацца зыходзячы з уласных сыравінных і іншых рэсурсаў, а новыя галіны вытворчасці павінны засноўвацца як дадатак да тых, што ўжо існуюць. Да пытання развіцця сельскай гаспадаркі падыходзілі не з класавага пункту гледжання (выдзяляючы паноў-абшарнікаў, кулакоў, беднякоў і сераднякоў), як гэтага патрабавалі бальшавікі, артадаксальныя марксісты, а з пункту гледжання агульнага развіцця ўсёй беларускай нацыі (з таго пункту гледжання, што ўсе яны, нягледзячы на рознасць сацыяльнага палажэння і інтарэсаў, прадстаўляюць сабой адзін беларускі народ).
Паводле кнігі: Сацыяльна-эканамічныя праекты ў працах беларускіх эканамістаў (2-я палова ХІХ – 1-я трэць ХХ ст.). / Аўтар-укладальнік У.А. Акуліч. Пад навук. рэд. П.Г. Нікіценкі. – Мн.: Беларуская навука, 2008. 413 с. – С. 366-367
Крыніца: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Кондратьевщина. Белорусская национал-кондратьевщина.
Кандрацьеўшчына – тэрмін паходзіць ад прозвішча расійскага эканаміста Мікалая Кандрацьева (1892-1938), аднаго з самых славутых расійскіх эканамістаў за ўсю гісторыю развіцця расійскай эканамічнай навукі. З’яўляўся сябрам многіх замежных навуковых таварыстваў, быў асабіста знаёмы албо вёў ліставанне з буйнейшымі эканамістамі свайго часу – У. Мітчэлам, ураджэнцам Беларусі С. Кузняцом, І. Фішэрам, Дж.М. Кейнсам. Аўтар тэорыі вялікіх цыклаў кан’юнктуры, а таксама тэрыі прадбачання і перспектыўнага планавання. Дырэктар Кан’юнктурнага інстытуту пры Пятроўскай сельскагаспадарчай акадэміі (1922-1928), у якім у той час працавалі такія беларускія эканамісты, як Сяргей Ждановіч і Гаўрыла Гарэцкі. М. Кандрацьеў ніколі не быў марксістам, і гэтага не хаваў ад улад. С завяршэннем так званага нэпу мірнае суіснаванне эканамістаў-немарксістаў і савецкай улады скончылася, а термін “кандрацьеўшчына” стаў асацыявацца з ідэалогіяй рэстаўрацыі капіталізму і абвінаваўцы ўжывалі яго ў дачыненні да прарынкавых і празаходніх эканамістаў. Сам жа М. Кандрацьеў быў растраляны бальшавікамі ў 1938 годзе.
Беларуская нацыянал-кандрацьеўшчына. Вось тыя беларускія эканамісты 1920-х гг., якія абвінавачваліся у прыналежнасці да беларускай нацыянал-кандрацьеўшчыны: Аркадзь Смоліч, Ян Кіслякоў, Сяргей Ждановіч, Еўдакім Ярашчук, Барыс Бойка, Мікіта Лайкоў, Гаўрыла Гарэцкі, Зміцер Прышчэпаў, Усевалад Ігнатоўскі, Уладзімір Пічэта, М. Макараў, В. Ліадт, Сяргей Скандракоў, Іван Серада, П. Мельнік, Отто Хаўке, Аляксандр Дубах, Радзівон Бонч-Асмалоўскі; у дадатак у шкодніцтве абвінавачваліся – Мітрафан Доўнар-Запольскі і Ян Пятровіч.
Аўтар: У.А. Акуліч
Паводле кнігі: Сацыяльна-эканамічныя праекты ў працах беларускіх эканамістаў (2-я палова ХІХ – 1-я трэць ХХ ст.). / Аўтар-укладальнік У.А. Акуліч. Пад навук. рэд. П.Г. Нікіценкі. – Мн.: Беларуская навука, 2008. 413 с. – С. 366-367
Крыніца: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Прищеповщина
Прышчэпаўшчына – так у абвінаваўчых артыкулах называлі перыяд ажыццяўлення аграрнай палітыкі (1924-1929 гг.), якая праводзілася пад кіраўніцтвам наркама земляробства (па сучаснаму кажучы міністрам сельскай гаспадаркі) Зміцера Прышчэпава. Характэрнымі асаблівасцямі яго палітыкі былі: актыўнае правядзенне гаспадарчай арганізацыі зямельнай тэрыторыі з мэтай падвышэння інтэнсіўнасці вядзення сельскай гаспадаркі і ліквідацыі так званай аграрнай перанаселенасці. Пры гэтым самай аптымальнай формай землеўпарадкавання сам Зм. Прышчэпаў лічыў дробныя пасёлкі, хутары і отрубы з індывідульнай формай землекарыстання. Адной з характэрных праяў аграрнай палітыкі Зм. Прышчэпава – было стрымліванне ўтварэння калгасаў і саўгасаў, якія наркам лічыў не падыходзячымі формамі землекарыстання ў адпаведнасці з прыродна-кліматычнымі і сацыяльна-эканамічнымі ўмовамі Беларусі. Пры Зм. Прышчэпаве, напрыклад, актыўна ішла ліквідацыя саўгасаў, якія былі ўтвораны на землях былых абшарнікаў-паноў пасля кастрычніцкай рэвалюцыі, і затым, пасля ліквідацыі саўгасаў, НКЗБ перадаваў гэтыя землі сялянскім гаспадаркам. За сем гадоў свайго кіраўніцтва Зм. Прышчэпаў паспеў перасяліць на хутары і отрубы амаль столькі ж сялян і амаль на такую ж зямельную плошчу, як і Пётр Сталыпін.
Пры гэтым у сапраўднасці Зм. Прышчэпаў аддаваў перавагу такой новай форме гаспадарчай арганізацыі зямельнай тэрыторыі, як дробныя пасёлкі, і толькі калі з нейкіх прычын іх утварыць не ўдавалася, то тады на гэтым месцы ўтвараліся хутары ці отрубы. Што датычыцца гэтых дробных пасёлкаў, то гэта форма землекарыстання, якая пачала выкарыстоўвацца пры Зм. Прышчэпаве, сапраўды адрознівалася шэрагам істотных мемонтаў ад хутарской формы землекарыстання (вынаходнікам гэтай новай формы землекарыстання, які абгрунтаваў выгаднасць яе выкарыстання ва ўмовах Беларусі, быў беларускі вучоны-эканаміст Я. Кіслякоў). Таму калі аўтары абвінаваўчых артыкулаў сцвярджалі, што дробныя пасёлкі, – гэта тыя ж самыя хутары, толькі побач размешчаныя, то гэта было не зусім так. (гл. Кіслякоўшчына).
За аснову ў развіцці сельскай гаспадаркі пры Зм. Прышчэпаве браліся т.зв. “культурныя гаспадаркі” – гэта тыя гаспадаркі, якія пасля землеўпарадкавання і атрымання дадатковай плошчы зямлі (па навуковым разлікам нормай лічыўся кавалак сярэднім памерам 10 га, а далей, з улікам якасці глебы, адлегласці ад рынкаў сбыта і шляхоў зносін, ён мог быць павялічаны, альбо паменшаны) пачыналі весці інтэнсіўны тып гаспадаркі з шырокім ужываннем травасеяння і тэхнічных культур, вядзеннем жывёлагадоўлі і атрыманнем высокіх ураджаяў. Такія “культурныя гаспадаркі” маглі атрымаць дадатковыя надзелы зямлі, ільготныя крэдыты, і іншую падтрымку з боку дзяржавы. Такі падыход, быў падгледжаны, хутчэй за ўсё, у Даніі, куды нарком асабіста ездзіў каб вывучыць вопыт. Пасля гэтай паездкі ён склаў цэлы спіс мерапрыемстваў, што, на яго думку трэба было ўкараніць у сельскагаспадарчай практыцы Беларусі. Гэта – развіццё кааперацыі па заходнееўрапейскаму ўзору, якая апіраецца на ініцыятыву знізу і па сваёй арганізацыйнай схеме з’яўляецца самаакупляльнай і выгаднай для кожнага ўдзельніка; развіццё шляхоў зносін і правядзенне меліарацыі па такім схемам, каб выдаткі былі падзелены паміж дзяржавай і сялянскімі (па сучаснаму кажучы фермерскімі) гаспадаркамі, і апошнім гэта было выгодна; арганізацыя больш вялікага па памеру крэдытавання сялянскіх гаспадарак і на больш выгадных умовах за кошт адкрыцця мясцовай банкаўскай сістэмы для прыходу замежных банкаў (планавалася стварэння сумеснага нямецка-беларускага крэдытнага таварыства), арганізацыя агранамічнай і кансультацыйнай дапамогі сялянскім гаспадаркам па дацкай мадэлі, і інш. Адным словам, Зм. Прышчэпаў і яго аднадумцы рабілі стаўку ў развіцці беларускай сельскай гаспадаркі на так званыя “культурныя гаспадаркі” (пазней ідэологі-абвінаваўцы назавуць гэтыя моцныя, паспяховыя гаспадаркі – “кулацкімі”).
Прищеповщина. Так в обвинительных статьях называли период реализации аграрной политики, которая проводилась под руководством наркома земледелия (по современному говоря, министра сельского хозяйства) Дмитрия Прищепова. Характерными особенностями его политики являлись: активное проведение хозяйственной организации земельной территории с целью повышения интенсивности ведения сельского хозяйства и ликвидации так называемой аграрной перенаселенности. При этом самой оптимальной формой землеупорядочения сам Д. Прищепов считал мелкие поселки, хутора и отрубы с индивидуальной формой землепользования. Одним из характерных проявлений аграрной политики Д. Прищепова – было сдерживание под разными предлогами образования колхозов и совхозов, которые нарком считал не подходящими формами землепользования в соответствии с природно-климатическими и социально-экономическими условиями Беларуси. При Д. Прищепове, например, активно шла ликвидация совхозов, которые были созданы на землях бывших помещиков после октябрьской революции, и затем, после ликвидации совхозов, Наркомат земледелия Беларуси передавал эти земли крестьянским хозяйствам. За пять лет своего руководства Д. Прищепов успел переселить на хутора и отрубы почти столько же крестьян и почти на такую же земельную площадь, сколько и во времена П. Столыпина.
При этом важно учитывать, что Д. Прищепов на самом деле отдавал предпочтение такой новой форме хозяйственной организации земельной территории, как мелкие поселки, и только когда по каким-то причинам их не удавалось образовать, тогда на этом месте образовывались хутора или отрубы. Что касается этих мелких поселков, то эта форма землепользования, которая начала использоваться при Д. Прищепове, и которая действительно отличалась рядом существенных моментов от хуторской формы землепользования (изобретателем этой новой формы землепользования, который обосновал выгодность ее использования в условиях Беларуси, был белорусский ученый-экономист И. Кисляков). Поэтому когда авторы обвинительных статей утверждали, что мелкие поселки, – это те же самые хутора, только рядом размещенные, то это было не совсем так. (см. Кисляковщина)
За основу в развития сельского хозяйства при Д. Прищепове брались так называемые «культурные хозяйства» – это те хозяйства, которые после землеупорядочения и получения дополнительной площади земли (по научным расчетам нормой считался надел со средним размерам 10 га, а далее, с учетом качества почвы, расстояния от рынков сбыта и путей сношений, он мог быть увеличен, либо уменьшен) начинали вести интенсивный тип хозяйства с широким употреблением травосеяния и технических культур, ведением животноводства и получением высоких урожаев. Такие «культурные хозяйства» могли получить дополнительные наделы земли, льготные кредиты, и другую поддержку с стороны государства. Такой подход, был подсмотрен, скорее всего, в Дании, куда Д. Прищепов лично ездил изучить опыт. После этой поездки он составил целый список мероприятий, что, по его мнению надо было внедрить в сельскохозяйственной практике Беларуси. Это – развитие кооперации по западноевропейскому образцу, которая должна была опираться на инициативу снизу и по своей организационной схеме быть самоокупаемой и выгодной для каждого участника; развитие путей сообщений и проведение мелиорации по таким схемам, чтобы расходы были разделены между государством и крестьянскими (по современному говоря фермерскими) хозяйствами, и последним это было удобно; организация бóльшего по размеру кредитования крестьянских хозяйств и на более выгодных условиях за счет открытия местной банковской системы для прихода заграничных банков (планировалось создание совместного немецко-белорусского кредитного товарищества), организация агрономической и консультационной помощи крестьянским хозяйствам по датской модели, и пр. Одним словам, Д. Прищепов и его единомышленники делали ставку в развития белорусского сельского хозяйства на так называемые «культурные хозяйства» (позже идеологи-обвинители назовут эти крепкие, успешные хозяйства – «кулаческими»).
Аўтар: У.А. Акуліч
Паводле кнігі: Сацыяльна-эканамічныя праекты ў працах беларускіх эканамістаў (2-я палова ХІХ – 1-я трэць ХХ ст.). / Аўтар-укладальнік У.А. Акуліч. Пад навук. рэд. П.Г. Нікіценкі. – Мн.: Беларуская навука, 2008. 413 с. – С. 369-371
Крыніца: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...Кисляковщина
Кіслякоўшчына – тэрмін паходзіць ад прозвішча беларускага вучонага-эканаміста Яна Кіслякова. На яго думку, лепшай формай землекарстання, якая падыходзіць для Беларусі з’яўляецца пасялковая форма. Па Я. Кіслякову, пасёлак – гэта асобная самастойная форма землекарыстання (памер 80-250 га, групавое размяшчэнне сядзіб, агульны севазварот, адсутнасць церазпалосіцы, індывідульная форма землекарыстання. Як казаў сам Я. Кіслякоў (цытата вышэй) калектыўная форма землекарыстання супярэчыць самой сутнасці сялянскай гаспадаркі. Пасялковая форма землекарыстання, па Я. Кіслякову, давала: змяншэнне сярэдняй адлегласці палёў ад сядзіб, павелічэнне памеру (плошчы) вучасткаў, магчымасць выкарыстання с.г. тэхнікі (машын, тэхнічных прылад), пашырэнне інтэнсіўнасці сельскай гаспадаркі (ужыванне многапольных севазваротаў, тэхнічных культур). У перыяд 1922-1927 гг. у выніку прац па землеўпарадкаванню сялянскіх гападарак у Беларусі было утворана каля 5 тыс. пасёлкаў на плошчы 590434 га (69095 двароў), што складала 29% ад усёй плошчы сялянскага землекарыстання, якое было ўпарадкавана за гэты перыяд. Шчырым прыхільнікам укаранення пасялковай формы землеўпарадкавання з’яўляўся таксама наркам земляробства Зміцер Прышчэпаў. Акрамя вядомых дырэктыў, якія ён даваў на гэты конт, гэта відаць, таксама, з таго, што Я. Кіслякоў выказваў яму ў прадмове да сваёй асноўнай фундаментальнай кнігі (1927) падзяку за падтрымку, а таксама з таго, што праца гэта была выканана на дадзеных экспедыцыі, якая адбылася ў 1923 г., падчас працы Я. Кіслякова загадчыкам аддзелу аграрнай палітыкі НКЗБ, які (НКЗБ) ўзначальваў у той час Зм. Прышчэпаў (трэба таксама нагадаць, што ў той час абодва яны ўваходзілі ў склад сельскагаспадарчай секцыі ІБК, а паколькі яе старшынёй быў Зм. Прышчэпаў, то ён, відаць, і быў ініцыятарам увядзення Я. Кіслякова ў гэту секцыю). Акрамя Я. Кіслякова прыхільнікамі пасялковай формы арганізацыі зямельнай тэрыторыі былі такія беларускія эканамісты, як М. Макараў, В. Ліадт, Ц. Кіслякоў, А. Камінскі, Л. Опра. А паколькі Я. Кіслякоў быў лідэрам у гэтым накірунку даследванняў і найбольш актыўна адстойваў яго вынікі, але быў не адзіным яго прадстаўніком, то гэту школку абвінаваўцы ў пачатку 1930-х г. назвалі тэрмінам “кіслякоўшчына”.
Аўтар: У. Акуліч
Паводле кнігі: Сацыяльна-эканамічныя праекты ў працах беларускіх эканамістаў (2-я палова ХІХ – 1-я трэць ХХ ст.). / Аўтар-укладальнік У.А. Акуліч. Пад навук. рэд. П.Г. Нікіценкі. – Мн.: Беларуская навука, 2008. 413 с. – С. 368-369
Крыніца: ЭКОНОМИКА.BY
Read more...
 |
 |
 |
